کد مطلب:260216 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:276
امام عسکری و غیبت حضرت مهدی
بی تردید یكی از عواملی كه باعث كنار گذاشته شدن نسبی امام هادی و امام عسكری علیهماالسلام، و عدم حضور ظاهر و چشمگیر آن دو بزرگوار در صحنه ی اجتماع شده بود، بی لیاقتی مردم و بی توجهی آنان به ساحت مقدس امامان معصوم علیهم السلام بود كه طی سالهای متمادی به تدریج رشد كرده و در آن دوران به اوج خود نزدیك شده بود.
دو عامل دیگر نیز در این میان دارای تأثیری غیر قابل انكار بودند، یكی ترس خلفای جور و درباریان آنان از قیام مردم به رهبری امام علیه السلام كه سخت گیری های فراوان را بر ایشان تحمیل می كرد، و دیگری اراده ی حتمی خداوند بر نهان زیستی و غیبت طولانی دوازدهمین امام شیعیان، حضرت مهدی علیه السلام كه اقتضا می كرد، نوعی مقدمه چینی و آماده سازی مردمی، برای آن پیشاپیش صورت گیرد.
با توجه به این عوامل است كه می بینیم دوران زندگی و امامت دهمین و یازدهمین امام علیهماالسلام به عنوان حلقه وصلی بین دو دوران ظهور و غیبت، در هاله ای از پوشیدگی فرو رفته؛ بویژه در زمان امام یازدهم بسیاری از ارتباطات بین امام و شیعیان، به وسیله ی نامه نگاری های متقابل برقرار می شده، دیدارهای زیادی در گذرگاه ها و در
[ صفحه 70]
حین عبور امام علیه السلام صورت می گرفته، پیام ها و رهنمودهای حضرت بیشتر توسط وكیلان مخصوص و نائبان معین، به مردم انتقال می یافته و در برخی مراجعات مردم، بنا به مصالحی خواسته ی آنان به امر حضرت، به دست یكی از خادمان یا ملازمان آن بزرگوار به انجام می رسیده است.
این جلوه ها، كیفیت برخورد با غیبت حضرت مهدی علیه السلام را روشن ساخته، قضاوت درباره ی چگونگی بهره بردن از امام غائب علیه السلام را آسان می كند. به عبارت دیگر وقتی امام حاضر مسلمین كه باید پیشوا و حاكم بر تمام امت اسلامی باشد در اثر جهالت و غفلت و شقاوت و ذلت پذیری مردم و ستمگری و بی پروایی حاكمان، به چنان شرایط دشواری در نحوه ی زندگی و ارتباط با جامعه گرفتار می شود، ابتلای به غیبت دوازدهمین امام و آخرین وصی پیامبر صلی الله علیه و آله امری دور از انتظار نیست. و از طرف دیگر وقتی دهمین و یازدهمین امام علیهماالسلام كه بی هیچ تردیدی دوران حضور را سپری می كرده اند، در اثر شرایط تحمیلی به چنان عملكرد و ارتباطی رو فرموده اند حضرت مهدی علیه السلام نیز برای اجرای مسئولیت های خویش در ارتباط با شیعیان و جامعه ی اسلامی و عموم مردم، ناگزیر از چنین عملكردی می باشد.
در همین راستا فرمایشات امام حسن عسكری علیه السلام درباره ی حضرت مهدی علیه السلام و غیبت طولانی او را، می توان هشداری برای مسلمانان بشمار آورد.
الف) آن حضرت در نامه ای كه به «علی بن حسین بن بابویه قمی» نگاشته است می فرماید:
[ صفحه 71]
«بر تو باد كه شكیبا باشی و چشم انتظار فرج بمانی، كه پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «برترین اعمال امت من انتظار فرج است.» شیعیان ما همواره در اندوه بسر می برند تا زمانی كه فرزندم ظهور نماید؛ آنكه پیامبر صلی الله علیه و آله بشارت داد كه: «زمین را از عدل و داد پر كند همچنانكه از ظلم و جور پر شده باشد.» پس ای شیخ، ای ابوالحسن علی بن حسین! تمام شیعیان مرا به صبر فرمان ده كه همانا خداوند زمین را به هر كه از بندگانش كه بخواهد به ارث می رساند و سرانجام از آن تقواپیشگان است، سلام و رحمت و بركات خدا بر تو و بر همه ی شیعیان ما باد.» [1] .
ب) «شیخ صدوق» از «احمد بن اسحق» روایت كرده است كه گفت:
به حضور حضرت امام عسكری علیه السلام شرفیاب شدم و می خواستم درباره ی امام پس از او سؤال كنم. حضرت پیش از آنكه سخنی بگویم فرمود: «ای احمد! خدای عزوجل از روزی كه آدم را آفریده تا كنون، زمین را از حجت خالی نگذاشته و تا روز قیامت نیز خالی نخواهد گذاشت. بلكه همواره حجت خدا بر خلق او موجود است و خداوند به بركت او بلاها را از اهل زمین دور گرداند و به خاطر او باران را از آسمان فرو فرستد و بركت های زمین را برویاند.» پس داخل خانه شد و با كودكی همچون ماه شب چهارده خارج شد و پس از معرفی او فرمود:
«به خدا سوگند كه غائب خواهد شد، غیبتی كه در آن هیچكس
[ صفحه 72]
از هلاكت و گمراهی نجات نیابد؛ مگر كسی كه بر اعتقاد به امامت او ثابت قدم بماند و خداوند او را بر دعای برای تعجیل فرج توفیق عنایت كند.» [2] .
ج) «احمد بن اسحق» گوید: روزی دیگر به خدمت امام حسن عسكری علیه السلام رسیدم و گفتم: شنیدم كه فرمودی در حضرت مهدی علیه السلام سنتی از خضر و ذوالقرنین هست. آن سنت چیست؟ فرمود: «طولانی شدن غیبت. به حقیقت پروردگار سوگند، غیبت او آنقدر طول خواهد كشید كه اكثر معتقدین به امامت او از دین برگردند. و بر آیین حق كسی باقی نماند، جز آنكه خداوند در روز میثاق بر ولایت ما، از او پیمان گرفته و ایمان را در دل او جای داده و او را به روح ایمان تأیید كرده باشد.» [3] .
د) «شیخ صدوق» در روایتی دیگر به نقل از «محمد بن معاویه» و «محمد بن ایوب» و «محمد بن عثمان عمروی» آورده است كه: «ما چهل نفر بودیم كه در خانه ی امام حسن عسكری علیه السلام گرد آمده بودیم. آن حضرت فرزند خویش صاحب الأمر علیه السلام را به ما نشان داد و فرمود: «این است امام شما بعد از من و او خلیفه ی من بر شماست. پس از او اطاعت كنید و بعد از من پراكنده نشوید كه در دین خود هلاك خواهید شد. او غیبتی خواهد داشت و شما از این پس او را نخواهید دید.» ما از منزل آن حضرت خارج شدیم و پس از چند روز خبر
[ صفحه 73]
شهادت آن بزرگوار را شنیدیم.» [4] .
از این چند روایت و نمونه های دیگری از این قبیل، بخوبی می توان دریافت كه امام حسن عسكری علیه السلام با تأكید هر چه بیشتر، در پی آماده سازی شرایط لازم برای نهانزیستی طولانی فرزند خویش، قائم آل محمد علیه السلام بوده و نه تنها در روش خاص زندگی نیمه نهانی خود و كیفیت برقراری ارتباط با شیعیان - كه به نوعی بر حضرت تحمیل شده بود - بلكه در فرمایشات و نصایح و نامه های خویش نیز بر آن اصرار می ورزید.
و همه ی اینها نشان دهنده ی سنگینی بار مسؤلیتی بود كه در انتقال سیر تاریخ شیعی از مرحله ی ظهور به مرحله ی غیبت بر دوش آنحضرت نهاده شده بود.
به عبارت دیگر می توان گفت: آگاهی بخشی به مردم، برای نجات از گمراهی ها و تفرقه ها و سوءباورها و ناامیدی های حاصله از غیبت حضرت مهدی علیه السلام، مسئولیتی بزرگ بود كه بر دوش همه ی امامان معصوم علیهم السلام، بویژه حضرت امام حسن عسكری علیه السلام قرار داده شده بود و با قلم و بیان و سلوك ویژه ی آن بزرگواران به انجام رسید.
آنك شیعه ی آن دوران بود و امتحان بزرگ نهانی امام دوازدهم علیه السلام، همراه با ستم روزافزون عباسیان و فتنه های دین سوز و خانمان برانداز مخالفین ولایت.
چنانكه اینك ما شیعه ی این دوران هستیم و امتحانی بزرگتر، امتحان
[ صفحه 74]
نهانی مولا و امام معصوم علیه السلام، همراه با ستم همه جانبه ی همه ی مستكبران، و فتنه های عالمگیر همه ی مخالفان ولایت و اسلام و انسانیت. در كنار امتحانی دیگر، امتحان مقاومت و انتظار و آماده كردن خود و جامعه برای حكومت جهانی امام زمان علیه السلام.
دو عامل دیگر نیز در این میان دارای تأثیری غیر قابل انكار بودند، یكی ترس خلفای جور و درباریان آنان از قیام مردم به رهبری امام علیه السلام كه سخت گیری های فراوان را بر ایشان تحمیل می كرد، و دیگری اراده ی حتمی خداوند بر نهان زیستی و غیبت طولانی دوازدهمین امام شیعیان، حضرت مهدی علیه السلام كه اقتضا می كرد، نوعی مقدمه چینی و آماده سازی مردمی، برای آن پیشاپیش صورت گیرد.
با توجه به این عوامل است كه می بینیم دوران زندگی و امامت دهمین و یازدهمین امام علیهماالسلام به عنوان حلقه وصلی بین دو دوران ظهور و غیبت، در هاله ای از پوشیدگی فرو رفته؛ بویژه در زمان امام یازدهم بسیاری از ارتباطات بین امام و شیعیان، به وسیله ی نامه نگاری های متقابل برقرار می شده، دیدارهای زیادی در گذرگاه ها و در
[ صفحه 70]
حین عبور امام علیه السلام صورت می گرفته، پیام ها و رهنمودهای حضرت بیشتر توسط وكیلان مخصوص و نائبان معین، به مردم انتقال می یافته و در برخی مراجعات مردم، بنا به مصالحی خواسته ی آنان به امر حضرت، به دست یكی از خادمان یا ملازمان آن بزرگوار به انجام می رسیده است.
این جلوه ها، كیفیت برخورد با غیبت حضرت مهدی علیه السلام را روشن ساخته، قضاوت درباره ی چگونگی بهره بردن از امام غائب علیه السلام را آسان می كند. به عبارت دیگر وقتی امام حاضر مسلمین كه باید پیشوا و حاكم بر تمام امت اسلامی باشد در اثر جهالت و غفلت و شقاوت و ذلت پذیری مردم و ستمگری و بی پروایی حاكمان، به چنان شرایط دشواری در نحوه ی زندگی و ارتباط با جامعه گرفتار می شود، ابتلای به غیبت دوازدهمین امام و آخرین وصی پیامبر صلی الله علیه و آله امری دور از انتظار نیست. و از طرف دیگر وقتی دهمین و یازدهمین امام علیهماالسلام كه بی هیچ تردیدی دوران حضور را سپری می كرده اند، در اثر شرایط تحمیلی به چنان عملكرد و ارتباطی رو فرموده اند حضرت مهدی علیه السلام نیز برای اجرای مسئولیت های خویش در ارتباط با شیعیان و جامعه ی اسلامی و عموم مردم، ناگزیر از چنین عملكردی می باشد.
در همین راستا فرمایشات امام حسن عسكری علیه السلام درباره ی حضرت مهدی علیه السلام و غیبت طولانی او را، می توان هشداری برای مسلمانان بشمار آورد.
الف) آن حضرت در نامه ای كه به «علی بن حسین بن بابویه قمی» نگاشته است می فرماید:
[ صفحه 71]
«بر تو باد كه شكیبا باشی و چشم انتظار فرج بمانی، كه پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «برترین اعمال امت من انتظار فرج است.» شیعیان ما همواره در اندوه بسر می برند تا زمانی كه فرزندم ظهور نماید؛ آنكه پیامبر صلی الله علیه و آله بشارت داد كه: «زمین را از عدل و داد پر كند همچنانكه از ظلم و جور پر شده باشد.» پس ای شیخ، ای ابوالحسن علی بن حسین! تمام شیعیان مرا به صبر فرمان ده كه همانا خداوند زمین را به هر كه از بندگانش كه بخواهد به ارث می رساند و سرانجام از آن تقواپیشگان است، سلام و رحمت و بركات خدا بر تو و بر همه ی شیعیان ما باد.» [1] .
ب) «شیخ صدوق» از «احمد بن اسحق» روایت كرده است كه گفت:
به حضور حضرت امام عسكری علیه السلام شرفیاب شدم و می خواستم درباره ی امام پس از او سؤال كنم. حضرت پیش از آنكه سخنی بگویم فرمود: «ای احمد! خدای عزوجل از روزی كه آدم را آفریده تا كنون، زمین را از حجت خالی نگذاشته و تا روز قیامت نیز خالی نخواهد گذاشت. بلكه همواره حجت خدا بر خلق او موجود است و خداوند به بركت او بلاها را از اهل زمین دور گرداند و به خاطر او باران را از آسمان فرو فرستد و بركت های زمین را برویاند.» پس داخل خانه شد و با كودكی همچون ماه شب چهارده خارج شد و پس از معرفی او فرمود:
«به خدا سوگند كه غائب خواهد شد، غیبتی كه در آن هیچكس
[ صفحه 72]
از هلاكت و گمراهی نجات نیابد؛ مگر كسی كه بر اعتقاد به امامت او ثابت قدم بماند و خداوند او را بر دعای برای تعجیل فرج توفیق عنایت كند.» [2] .
ج) «احمد بن اسحق» گوید: روزی دیگر به خدمت امام حسن عسكری علیه السلام رسیدم و گفتم: شنیدم كه فرمودی در حضرت مهدی علیه السلام سنتی از خضر و ذوالقرنین هست. آن سنت چیست؟ فرمود: «طولانی شدن غیبت. به حقیقت پروردگار سوگند، غیبت او آنقدر طول خواهد كشید كه اكثر معتقدین به امامت او از دین برگردند. و بر آیین حق كسی باقی نماند، جز آنكه خداوند در روز میثاق بر ولایت ما، از او پیمان گرفته و ایمان را در دل او جای داده و او را به روح ایمان تأیید كرده باشد.» [3] .
د) «شیخ صدوق» در روایتی دیگر به نقل از «محمد بن معاویه» و «محمد بن ایوب» و «محمد بن عثمان عمروی» آورده است كه: «ما چهل نفر بودیم كه در خانه ی امام حسن عسكری علیه السلام گرد آمده بودیم. آن حضرت فرزند خویش صاحب الأمر علیه السلام را به ما نشان داد و فرمود: «این است امام شما بعد از من و او خلیفه ی من بر شماست. پس از او اطاعت كنید و بعد از من پراكنده نشوید كه در دین خود هلاك خواهید شد. او غیبتی خواهد داشت و شما از این پس او را نخواهید دید.» ما از منزل آن حضرت خارج شدیم و پس از چند روز خبر
[ صفحه 73]
شهادت آن بزرگوار را شنیدیم.» [4] .
از این چند روایت و نمونه های دیگری از این قبیل، بخوبی می توان دریافت كه امام حسن عسكری علیه السلام با تأكید هر چه بیشتر، در پی آماده سازی شرایط لازم برای نهانزیستی طولانی فرزند خویش، قائم آل محمد علیه السلام بوده و نه تنها در روش خاص زندگی نیمه نهانی خود و كیفیت برقراری ارتباط با شیعیان - كه به نوعی بر حضرت تحمیل شده بود - بلكه در فرمایشات و نصایح و نامه های خویش نیز بر آن اصرار می ورزید.
و همه ی اینها نشان دهنده ی سنگینی بار مسؤلیتی بود كه در انتقال سیر تاریخ شیعی از مرحله ی ظهور به مرحله ی غیبت بر دوش آنحضرت نهاده شده بود.
به عبارت دیگر می توان گفت: آگاهی بخشی به مردم، برای نجات از گمراهی ها و تفرقه ها و سوءباورها و ناامیدی های حاصله از غیبت حضرت مهدی علیه السلام، مسئولیتی بزرگ بود كه بر دوش همه ی امامان معصوم علیهم السلام، بویژه حضرت امام حسن عسكری علیه السلام قرار داده شده بود و با قلم و بیان و سلوك ویژه ی آن بزرگواران به انجام رسید.
آنك شیعه ی آن دوران بود و امتحان بزرگ نهانی امام دوازدهم علیه السلام، همراه با ستم روزافزون عباسیان و فتنه های دین سوز و خانمان برانداز مخالفین ولایت.
چنانكه اینك ما شیعه ی این دوران هستیم و امتحانی بزرگتر، امتحان
[ صفحه 74]
نهانی مولا و امام معصوم علیه السلام، همراه با ستم همه جانبه ی همه ی مستكبران، و فتنه های عالمگیر همه ی مخالفان ولایت و اسلام و انسانیت. در كنار امتحانی دیگر، امتحان مقاومت و انتظار و آماده كردن خود و جامعه برای حكومت جهانی امام زمان علیه السلام.
[1] مناقب آل ابي طالب، جلد 4، صفحه ي 426.
[2] حق اليقين، علامه مجلسي، صفحه ي 316.
[3] مدرك پيشين صفحه ي 317.
[4] مدرك پيشين.